WARSZAWA 1920 banner strona www.jpg

 

"Warszawa 1920" - bitwa warszawska w oryginalnych fotografiach i dokumentach 

 

Idea wystawy

 

Fundacja Koncept Kultura dzięki partnerstwu z Archiwum Państwowym w Warszawie ma przyjemność prezentować gościom Wirtualnego Teatru Historii wstęp historyczny oparty na wystawie „Warszawa 1920". Przed seansem „Wiktoria 1920", prezentowanym w technologii wirtualnej rzeczywistości, widzowie zapoznają się z tłem historycznym filmu VR na podstawie oryginalnych fotografii, dokumentów i druków ulotnych. Archiwalia pokazują ochotników zaciągających się do armii broniącej Polskę przed bolszewikami, Straż Obywatelską, kobiety walczące w Ochotniczej Legii Kobiet, a także unikatowe fotografie z frontu. 

Wystawa „Warszawa 1920” przypomina sytuację sprzed 100 lat. Pokazuje Warszawę wobec zagrożenia wojennego oraz wydarzenia rozgrywające się na froncie, na przedmościu warszawskim. Tworzy ją 21 plansz przybliżających takie tematy jak: „Warszawa w liczbach”, „Warszawa wobec zagrożenia”, „Armia ochotnicza”, „Propaganda polska”, „Propaganda bolszewicka”, „Bitwa o wszystko”, „Po bitwie”. 

 

 

Elementy wystawy

 

Wstęp

Po czterech latach działań zbrojnych pierwszej wojny światowej, 11 listopada 1918 r., w Compiègne Niemcy zawarły rozejm z państwami ententy. Niemcy zostały zmuszone do bezwarunkowego uznania suwerenności Belgii, Polski, Czechosłowacji i Austrii, a wojska obu stron zaczęły wycofywać się ze swoich pozycji. Dla Polski oznaczało to odzyskanie niepodległości, ale też początek odbudowy państwa oraz konieczność ukształtowania w miarę bezpiecznych granic, co nie było łatwe ze względów politycznych, gospodarczych i społecznych. Odradzająca się Rzeczpospolita musiała wywalczyć sobie granice państwowe, bowiem państwa sąsiednie były jej wrogie, a ponadto zgłaszały roszczenia terytorialne do jej ziem. Traktat wersalski z 28 czerwca 1919 r., wprowadzający po pierwszej wojnie światowej nowy ład polityczny na świecie, uznał zachodnie granice Polski, jednakże nie rozstrzygnął kwestii jej granicy wschodniej. O tej miał zdecydować wynik wojny z Rosją, którą zapoczątkował atak wojsk bolszewickich na Wilno (4 stycznia 1919). Jednym z jej etapów stała się bitwa warszawska, znana jako „Cud nad Wisłą”, która stała się symbolem walki demokratycznej Europy z bolszewizmem. 

 Fot. 29. pilocii eskadry myśliwskiej.jpg

(Piloci eskadry myśliwskiej, fot. ze zbiorów APW)

 

Warszawa w liczbach

Pierwsza plansza tematyczna (Warszawa w liczbach) jest swego rodzaju wizytówką stolicy sprzed 100 lat. Przybliża obraz miasta, pokazuje jego wielkość i charakterystyczne miejsca oraz podaje podstawowe informacje dotyczące Warszawy i warszawiaków, takie jak powierzchnia miasta i jego podział na okręgi policyjne, liczba mieszkańców, podział ludności pod względem wyznania. 

(grafika APW)

Warszawa w liczbach.jpg

 

Ochotnicza armia

Następne plansze pokazują sytuację w stolicy w lipcu i sierpniu 1920 r., tj. w miesiącach poprzedzających ostateczne rozstrzygnięcie, w okresie zbliżającego się frontu oraz narastającego z dnia na dzień zagrożenia. Oglądając je, można poczuć klimat tamtych dni oraz przyjrzeć się przygotowaniom wojennym podejmowanym wówczas zarówno przez władze różnego szczebla, jak i samych warszawiaków. Widzimy m.in. członków Rady Obrony Państwa, ćwiczenia Straży Obywatelskiej, a także szpitale warszawskie, w których lekarze i pielęgniarki szykują się do przyjmowania rannych. Widzimy też ogromną chęć do walki w obronie stolicy państwa i nie tak dawno odzyskanej niepodległości. Warszawiacy i warszawianki ochoczo wstępują do tworzonych formacji bądź ofiarnie pracują na rzecz wojska. Dzięki unikalnym fotografiom możemy zobaczyć, jak wyglądało życie ochotników w obozach przygotowawczych armii ochotniczej, ćwiczenia wojskowe czy wymarsz na front.

(fot. Straż obywatelska na ćwiczeniach, Warszawa 1920, ze zbiorów APW)

Fot. 13.Straż obywatelska na ćwiczeniach.jpg

 

Ochotnicza Legia Kobiet

Niewątpliwie pewne zdziwienie może budzić widok kobiet ćwiczących z bronią w ręku na równi z ochotnikami mężczyznami. Jak widać na zdjęciach, warszawianki w niczym nie ustępowały warszawiakom w momencie zagrożenia. Kobiety dołączały do formacji zbrojnych, były aktywne w Ochotniczej Legii Kobiet. Znalazły się też wśród odznaczonych Orderem Virtuti Militari.

(fot. Ochotnicza Legia Kobiet, 1920, Aleksandra Zagórska z karabinem maszynowym, ze zbiorów APW)

Fot. 15.Ochotnicza_Legia_Kobiet_1920_Aleksandra Zagórska z_karabinem_maszynowym.jpg

 

Propaganda wojenna w sztuce

Przygotowaniom zbrojnym towarzyszyła propaganda. Temu zagadnieniu możemy przyjrzeć się bliżej, analizując plakaty, afisze i ulotki kolportowane przez obie strony konfliktu. Przygotowane przez Polaków wykorzystywały stereotypy, by niezwykle czytelnie przekazać treści ideowe i wskazać na konieczność obrony ojczyzny przed zagrożeniem bolszewickim. Bolszewików przedstawiały najczęściej jako „żądną krwi bestię”. Z kolei plakaty i afisze kolportowane przez Rosjan pokazywały nienawistne bolszewikom oblicze „pańskiej” (burżuazyjnej) Polski, którą należało zdobyć i wprowadzić na jej terytorium komunistyczny „ład”.

(fot. Plakat propagandowy, ze zbiorów APW)

kto zdrów i silny plakat.jpg

 

Sytuacja na froncie

Obraz sytuacji na froncie, na przedmościu warszawskim, w kluczowym dla stolicy Polski momencie pokazują plansze tworzące przedostatni dział wystawy („Bitwa o wszystko”). Widać na nich zarówno dramatyzm położenia strony polskiej po przegranych walkach w rejonie Modlina, Radzymina i Wołomina i stracie pierwszej linii obrony (13 sierpnia), jak i przełom w bitwie pod Ossowem (14 sierpnia) i w ponownej bitwie o Radzymin (15 sierpnia). Dzięki fotografiom z pola walki możemy przyjrzeć się bliżej żołnierzom, ich umundurowaniu, uzbrojeniu, zachowaniom w okopach, w walce czy na postoju, a także rannym opuszczającym pole bitewne. Nie wszyscy zapewne wiedzą, że w tej bitwie o wszystko wzięli też udział polscy lotnicy. Ostanie plansze pokazują Warszawę po bitwie — uroczystości, obchody, gratulacje, ale też jeńców rosyjskich i stopniowy powrót stolicy do codzienności sprzed bitwy warszawskiej.

Wystawa wykonana została przez Archiwum Państwowe w Warszawie. Można ją obejrzeć TUTAJ>>. Fundacja składa podziękowania Pani Monice Jurgo - dyrektor APW, za przychylność i udostępnienie wystawy oraz zasobów w niej wykorzystanych.

(fot. Szwadron śmierci - polski oddział, ze zbiorów APW)

Fot. 25. 19.jpg